Verbaas jij je ook over het feit dat we in onze Nederlandse cultuur niet echt een inspirerend perspectief op ouder worden hebben? En zou je daar, net als ik, wel eens verandering in willen brengen? Zodat elke oudere inspirerend en betekenisvol kan hebben? Ongeacht culturele achtergrond, gender, seksuele voorkeur, inkomen, talenten en beperkingen? Kom dan je creatieve verbeelding inzetten op onze tweede inclusieve toekomstsessie op: op zaterdag 14 oktober 2023 van 10.00 – 16.30 uur bij Buurtcentrum Rosa, Malakkastraat 6, Utrecht. 

De zee zien

Niet alleen de inclusiewereld, maar ook mijn oma zette me aan het denken. Ze vertelde dat ze zo graag de zee wilde zien. Ik haalde haar op. We liepen over het busstation in Haarlem. Ik had haar hand vast. Ze voelde licht, gewichtloos bijna. Vol vertrouwen zweefde ze achter me aan, toen we wat harder moesten lopen om de bus te halen. Ik keek verrast achter me om. Ben jij het wel? Achter in de tachtig, bijna blind en meestal wat moeite met lopen? Ontroerd stonden we later samen naar de zee te kijken. 

Mijn oma was gek op de natuur. En toen ze op haar vijfentachtigste bijna blind werd, werd ze ook politiek geïnteresseerd. Ze las de krant onder haar grote loep. Per week las ze een luisterroman helemaal uit, die mijn tante samen met haar uitzocht. Tijdens verjaardagsfeestjes was ze vroeger altijd wat teruggetrokken, vond ik. ‘Al dat geklets over politiek,’ zei ze dan. Maar nu, bij ons thuis, in de grote leunstoel, keek ze mijn vader recht aan. Ze toonde zich een echte debater toen ze zijn argumenten weerlegde en haar eigen inzichten gaf over de huidige politiek. Het verwonderde me: Ja. Ook als je 85 bent, kun je een grote ontwikkeling doormaken. Later verhuisde ze naar een verpleeghuis. Ze bleef lezen en zich interesseren voor politiek. ‘‘Ik wil iets nuttigs doen’ zei ze. ‘Zou er ergens in de buurt een leesclub zijn?’, vroeg ik toen. ‘Dat is iets dat ik wel graag zou willen,’ vertelde ze. 

Een rijk leven

Jarenlang hebben we vanuit Inclusionlab opgetrokken met mensen om dit soort dingen te doen. Onder hen waren mensen die leven met een vorm van dementie. Samen met familie en vrienden bouwden zij aan een Rijk Leven in de samenleving onder eigen regie. Ook al was dat vanwege de uiterlijke omstandigheden niet altijd vanzelfsprekend. Niet gemakkelijk trouwens, vanwege de aanzuigende werking van de routines in een verpleeghuis. In de publicatie van het project ‘Samen Rijk’ kun je iets lezen over dit avontuur. Wil je meer weten over de gebruikte aanpak? Lees dan verder in de VeranderKIZT op de publicatiepagina van Inclusionlab. 

Beelden van ouder worden in onze cultuur

Later tijdens de trajecten van de Lokale Inclusie Agenda, spreek ik veel mensen van boven de 80. Mensen met allerlei culturele achtergronden, zenders, seksuele voorkeuren, inkomens, levensvisies, talenten en beperkingen. Wat me treft is het beeld dat ze schetsen van ouder worden in onze cultuur:

‘Ik ben 86 en woon sinds de jaren ‘60 in Woerden. Ik heb een hekel aan de programma’s voor ouderen die ze op tv laten zien. Omdat ze daar de nadruk leggen de kommer en kwel van ouderen. Ik denk dan, zou dat mijn voorland zijn?’ 

Generaties trekken met elkaar op

In het prachtige boek ‘Verpleegthuis’ van Teun Toebes en zijn huisgenoten, pleit hij voor een samenleving waarin ‘het leven van mensen met dementie weer betekenis krijgt. Maak hen weer onderdeel van de maatschappij. Gooi de verpleeghuisdeuren open en zorg dat mensen zich niet meer opgesloten voelen.’

Gelukkig spreek ik ook mensen die het naar hun zin hebben in het verpleeghuis waar ze wonen. Maar feit blijft dat dat voor veel mensen niet geldt. Ze voelen zich opgesloten, betutteld, niet serieus genomen en de maatschappij tot last. Volgens Brinkhof en andere onderzoekers van de UvA kan dat grote gevolgen hebben voor de mentale en fysieke gezondheid van ouderen (Brinkhof, 2023). 

In het kader van mijn publicaties over een inclusieve samenleving heb ik wel eens wat foto’s nodig. Ik zoek dan naar afbeeldingen die de gehele diversiteit aan mensen in de samenleving weerspiegelen. Meerdere generaties die met elkaar optrekken, foto’s waarin ouderen een gewaardeerde rol vervullen. Als ik zoek op gratis fotowebsites is de opbrengst minimaal. Een man en vrouw achter in de zestig die basketballen of pannenkoeken bakken met (waarschijnlijk) hun kleinkinderen. Enkele vrouwen en mannen van net in de zestig die collega’s wat uitleggen op de werkvloer. That’s it. Niet veel hè? Zegt dat iets over de manier waarop we aankijken tegen ouderen in onze cultuur? 

Creatieve verbeelding, nieuwe verhalen

Vraag is of onze blik op ouderen wel past bij de samenleving waarin we willen leven. Het hoeft niet zo te gaan, weten we uit andere culturen. Ouderen hebben kennis en vaardigheden die jonge mensen niet hebben en die de samenleving flink kan gebruiken Als we willen dat het anders gaat, zullen we minstens nieuwe ideeën moeten ontwikkelen over hoe we het wél graag zouden willen. En onze creatieve verbeelding inzetten om dit verhaal een totaal andere wending te geven.

Stel dat we ons kunnen voorstellen hoe het wél kan

Stel dat we ons kunnen voorstellen hoe het wél kan: een toekomstige samenleving waarin iedereen een inspirerend en inclusief leven kan leiden, ook als je ouder bent. Zou het dan gemakkelijker zijn om zo’n toekomst te bereiken? Om hier een stapje dichterbij te komen, gaan we een Inclusieve Toekomstsessie organiseren.

Hoe gaat zo’n inclusieve Toekomstsessie in zijn werk?

Eerst doen we een kleine inhoudelijke verkenning over de inclusieve samenleving, toekomst, zingeving en creatieve verbeelding. Daarna oefenen we onze verbeeldingskracht, met gebruik van verschillende wetenschappelijke inzichten over hoe je dat kunt doen. Daarna gaan we in stappen echt dromen: Verzin een inclusieve experimentele wereld waarin je graag zou willen leven. Of een nieuwe aflevering van Star Trek. Maak een online moodboard van jouw inclusieve wereld, etc. Je kiest de creatieve werkvorm die bij je past. Verschillende toekomstvisies werken we om naar inclusieve toekomstscenario’s. Wat kan ieder van ons doen om deze inclusieve toekomst te realiseren? We maken gebruik van de inzichten over o.a. de inclusieve samenleving, veranderkunde, futurologie en zingeving, en natuurlijk ook van sciencefiction, fantasy, toekomstliteratuur, strips, games en films. Een inclusieve toekomstsessie duurt een dag. De opbrengst wordt verwerkt in een volgende blog en misschien wel een boekpublicatie. Iedereen is welkom! We streven naar een afspiegeling van de diversiteit in de samenleving. Daarvoor zullen wij actief werven. Ook gaan we op zoek naar ouderen die graag zouden willen deelnemen. Is de toekomstsessie snel vol? Dan organiseren we er binnen een maand nog een met hetzelfde thema. Kom je ook?